D. Fr. IOZÉ MARIA DA FONCECA, E EVORA chamado no seculo Iozè Ribeiro da Fonceca Figueiredo, e Souza naceo nesta illustre Cidade a 3 de Dezembro de 1690. que para estimaçaõ de lhe ter dado o berço a conservou por apellido. Foraõ seus progenitores Manoel Ribeiro da Fonceca Figueiredo que servio de Tenente de Cavallos à augustissima Caza de Austria em Milaõ, e Flandes; e D. Anna Maria Barroso da Gama Michaõ parente de seu Consorte. Na primeira idade deu manifestos indicios da admiravel comprehensaõ, e feliz memoria de que o dotara a natureza para penetrar as sciencias amenas, e severas distinguindo-se entre todos os seus condiscipulos assim na Universidade de Evora onde recebeo o gráo de Mestre em Artes, como em a de Coimbra estudando Direito Pontificio. A fortuna, que lhe destinava os mayores augmentos augurados no seu feliz nome lhe preparou naõ menor theatro, que a cabeça do Mundo para a qual partindo no anno de 1712. com o Excellentissimo Marquez, de Fontes, depois de Abrantes Embaxador Extraordinario á Santidade de Clemente XI. depois de receber as insignias doutoraes em hum, e outro Direito para satisfaçaõ do voto, que em huma infermidade fizera de ser religioso de S. Francisco o cumprio vestindo o penitente habito do Serafim dos Patriarchas no Convento de Ara Caeli a 8 de Dezembro de 1712. Nesta sagrada palestra dictou Filosofia, e Theologia com tanta agudeza que podia disputar com a de seu subtil Mestre Escoto. Possuio os mais honorificos lugares da Religiaõ Serafica, sendo Perfeito do Capitulo Geral Romano a que presidio Innocencio XIII. Secretario Procurador da Ordem devendo-se á sua incansavel actividade a Canonizaçaõ, e Beatificaçaõ de outo Santos Franciscanos celebrados com magnifica pompa; Superior, e Prelado Geral de toda a Familia Serafica a cuja eleiçaõ assistiu a Santidade de Clemente XII. Visitador, e Reformador Apostolico de toda a Religiaõ, Discreto perpetuo, e primeiro Padre della, sendo glorioso instrumento de se collocar no Templo Vaticano a estatua de S. Francisco em habito de Observante contra os obstaculos dos Claustraes, e Capuchinhos assistidos da authoridade dos Cardeaes seus Protectores, merecendo, que em gratificaçaõ de conseguir taõ ardua empreza lhe gravassem os religiosos da reformada Provincia de Napoles a seguinte inscripçaõ.

Rev. admodum Patri

Fr. Josepho Mariae ab Ebora

S. Theolog. Lectori primario Aracelitano,

& totius Ord. Min. Secret. Generali

Ob Statuam Seraphici Patriarchae

in Vaticano Templo

maximis superatis difficultatibus

Collocatam;

Juraque Religionis summa constantia

Vindicata;

Fratr. Franc. tot beneficiorum memores

hoc aeternum posuère monumentum

Anno 1725.

Para se mostrar benefico à Religiaõ, que com tantos titulos, e ministerios tinha nobilitado o seu nome, erigio com generosa profusaõ novas aulas de Filosofia, e Theologia especulativa, e Moral no Convento de Aracaeli, e para que este beneficio se eternizasse na posteridade lhe gravou taõ douta Comunidade a seguinte inscripçaõ.

Rev. admodum Patri

Fr. Josepho Mariae Eborensi

Sacr. Theolog. Lectori

Plurium Congregationum Judici

integerrimo,

Scientiarum Patrono, & Mecenati

ter maximo;

quod

Has Studiorum Aulas

á fundamentis extruxerit

Fr. Fr. in amoris, &gratitudinis

pignus

H. M. P.

Naõ satisfeito o seu generoso animo com esta magnifica obra ideou outra mais nobre em o mesmo Convento qual foy a caza da Livraria ornada de primorosas Estantes, e elegantes pinturas onde collocou immensa copia de livros assim impressos, como M. S. de que resultou ser huma das mais magnificas, e numerosas, que se admiraõ em Roma. Em remuneraçaõ deste litterario dispendio lhe concedeo Clemente XII. por Breve expedido a 20 de Setembro de 1727. que começa Seraphicae Religionis decus, & incrementum etc. a administraçaõ desta Bibliotheca dentro, e fora da Ordem por todo o tempo da sua vida com faculdade de nomear Bibliothecarios, e outros ministros necessarios para assistir na dita Bibliotheca. Tendo administrado com geral aplauzo os mayores Lugares da sua Religiaõ exercitou com igual aclamaçaõ ser Presidente das Salinas em Roma, Theologo nomeado pelo Pontifice Benedicto XIII. para o Concilio Lateranense, Consultor das Sagradas Congregaçoens do Indice, Indulgencias, Reliquias, e Ritos, Votante Consistorial, e da Visita Apostolica, Consultor, e Qualificador da Suprema, e Universal Inquifiçaõ, Examinador Synodal Romano, e depois de Bispos, e Arcebispos, Juiz arbitro em diversas controversias, e Comissario Apostolico em varias partes. A estes ministerios Eccleliasticos corresponderaõ os Politicos em que manifestou a sua judiciosa madureza, e prompta actividade sendo Conselheiro aulico do Emperador Carlos VI. Intendente dos negocios delRey de Sardenha na Curia, e Plenipotenciario desta Coroa nos Pontificados de Benedicto XIII. Clemente XII. e Benedicto XIV. As mais florentes Academias admirando os frutos das suas produçoens oratorias, e poeticas se illustráraõ com a sua sociedade de que foraõ participantes a Etrusca sucedendo ao Cardial Albani; a dos Arcades com o nome de Garasto; a Infecunda, e ultimamente a Real da Historia Portugueza. Contribuiraõ para o esplendor da sua pessoa a Republica de Veneza declarando-o seu Patricio; o Senado Romano elegendo-o Optimate, e da Ordem Senatoria; e a Magestade reynante delRey D. Joaõ o V. nomeando-o Bispo da Cidade do Porto a 10 de Fevereiro de 1739. cuja dignidade havendo regeitado as Mitras de Osimo, Tivoli, e Assis, aceitou obrigado do preceito real. Partio da Curia, e chegando a Lisboa a 18 de Dezembro de 1740. foy sagrado pelo Emminentissimo Cardial Patriarcha na Basilica Patriarchal a 12 de Março de 1741. Depois de visitar a sua patria, que com plausiveis cultos celebrou a gloria de taõ illustre filho partio para o seu Bispado onde com paternal vigilancia governa as suas ovelhas. Com merecidos encomios aplaudem o seu nome, como as suas obras diversos Escritores, que saõ Fr. Deodat. à Cuneo Orat. Academ. Joseph Maria de Vedano Memoriale virt. &meritor. P. Fr. Josephi ab Ebora Fonceca Discurs. dell’Origin. e discend. della Familia Fonceca. Theophilus Mesomilhert Hist. sui Temporis. Josephus Catalanus in Epist. D. Hyeron. Moretus de ritu variandi Chorale indumentum in solemnitate Paschali. Fernandes delRio Supplex libel. Suprem. Inquis. Roman. super. Lib. V. Matr. Mariae ab Agreda. Rolland. Moyen facile de concilier les Esprit. Padre Casimiro Mem. Historiche de la Chieza, e Convento d’ Aracaelli. Hallier de sacris lectionib. & Ordin. Fr. Fortunatus à Brixia Dissert. Physico-Theolog. Souza Hist. Gen. da Caza Real Portug. Tom. 9. pag. 256. Fr. Joan. a D. Ant. Bib. Franc. Tom. 2. pag. 230. col. 1. Para eterna memoria dos Beneficios, que generosamente fizera ao Convento de Araceli lhe levantaraõ em a Livraria huma Estatua de marmore os religiosos depois que se auzentou da Curia, e na baze se lhe gravou a seguinte Inscripçaõ.

Religiosissimo, ac prope singulari viro, Excellentissimo, & Reverendissimo D. D. Fr. Josepho Maria da Fonceca ab Ebora Ord. Roman. Prov. Observ. Lectori jubilato, ejusdem Ordinis scriptori, &Generali Ministro, Sanctae, & Universalis Inquisitionis Consult. Episcoporum Examinat; Congregationi Consistorial. Votanti Supremo in Ordine Senatorio inter Romanos Proceres adscripto, Aug. Imperatoris, diversorumque Regum Consiliario, ac Theologo, Potentissimi Lusitaniae Regis Joannis Quinti apud S. Sedem Ministro Plenipotenciario, Electo Episcopo Portuens. Ob doctrinae praestantiam, morum integritatem, dexteritatem ingenii, rerum agendarum peritiam, Summis Pontificibus, Regibus, ac Principibus sui temporis acepto, de hoc Aracelitano Conventu, quem pluribus in partibus aut exornatum, aut restitutum in meliorem formam redegit. De Romana Provincia, quam monasteriis, vel aedificatis, vel reparatis instauravit; de Cismontana Familia cui summa prudentia, vigilantia ac fortitudine praefuit; de Universo Ordine quem in supremis obeundis magistratibus, SS. ac BB. cultu promovendo, domesticis studiis ordinandis, juribus defendendis, egregie ornavit, de Catholica Ecclesia, cujus utilitati in arduis negotiis non semel consuluit, optime merito. Quod inter tot excelsi animi monumenta Bibliothecam hanc dificillimo loco á fundamentis excitatam, ingentique librorum, ac codicum supellectili instructam, elaboratissimis pluteis, ac picturis ornatam in publicum rei literariae commodum erexerit, Romana Provincia in perpetuum grati animi argumentum P. anno R. S. 1740.

Naõ obstante a continua aplicaçaõ a tantas incumbencias religiosas, e politicas era taõ fecundo o seu engenho, e veloz a sua pena que chegavaõ ao numero de sincoenta as suas obras impressas, e M. S. como se lè expressado em hum Breve de Clemente XII. expedido a 8 de Outubro de 1737. que começa Tuo nomine Nobis nuper expositum &c. onde o exhorta a concluir as addiçoens do Bullario, Annaes, e Bibliotheca da Ordem Serafica que com taõ laborioso disvelo tem ideado.

Cathalogo das Obras Impressas

Jura Romanae Provinciae, et Ordinis super Ecclesiam Aracelitanam, Schalam, Conventum, et Clausuram contra Excellentissimum S. P. Q. R. discussa, & vindicata. Romae Typis Rev. Cam. Apost. 1719. fol.

Privilegia Terrae Sanctae, & facultas utendi Pontificalibus, atque Sacrum Chrisma in Sacramento Confirmationis administrandi ordini concessa apertissime demonstrantur. Romae Typis Rev. Cam. Apost. 1721. fol.

Libellus contra Fraticellorum Sectam falsó atribuitur B. Iacobo de Marchia. Discursus historicus, & juridicus. Romae in eadem Typog. 1724. fol.

  1. Fr. Claudii Frassen Philosophia, & Theologia correcta, & emendata. Romae Typis Rochi Bernabò 1726. 4. 16. Tom.

Excellencias, Virtudes, y milagres del Apostol. de las Indias S. Francisco Solano. Roma en la Imprenta Salviana. 1727. 8.

Relatione de la processione, & Otavario solene fato nella Chiesa di S. Maria de Araceli por la Canonizacione de Santi Giacomo de la Marcha, e Francisco Solano con le estampe del apparato de la Chieza faciata, e fuochi artificiali. Roma per Giuseppe Borgiani. 1727. 8.

Dissertatio Chronologica, historica, & juridica qua demonstratur Sacram Portiunculae  Basilicam prope Assisium esse Caput, & matrem totius Ordinis Minorum. Lucae apud Marescandolum 1727. 4.

Breve epilogo de la vita, e miracoli di S. Margarita di Cortona del 3. Ordine di S. Francesco. Roma per Girolamo Mainardi. 1728. 8.

Applausi Festivi nel Solenissimo Otavario de la Canonizacione di S. Margarita di Cortona celebrato nella Chiesa d’ Araceli con la disvresione della Capella Papale, Medaglione, e Gieroglifici &c. Roma per Girolamo Mainardi. 1728. 8.

Primatus Ordinis Seraphici pro Observantibus vindicatus, & quoad titulum, en quoad sigillum Ministri Generalis totius Ordinis unà cum impositione perpetui silentii PP. Conventualibus adversariis ab Apostolica sede &c. Romae Typis Rev. Cam. Apost. 1728. fol.

Arcadia festiva nell inalzamento al Trono Pontificio del Emminentissimo, e Reverendissimo Signore Cardinale Corsini dignissimo Protectore del Ordine Serafico col nome di Clemente XII. Roma per il Ferri 1730. 4.

Regestum de Costitutionibus, Brevibus, Decretis, Rescriptis, aliisque recentioribus Romanae Curiae monumentis ad Seraphicum Ordinem pertinentibus ab anno 1723. usque ad an. 1729. Romae Typis Petri Rosati, & Iozephi Borgiani 1731. fol.

Annales Minorum Lucae Wadingi correcti, illustrati, & prosecuti usque ad 18 Volumina. Romae Typis Rochi Barnabo ab anno 1731. ad annum. 1740. fol. 18. Tom.

Studiorum methodus pro Cismontana Familia, ubi elenchus quaestionum legendarum praefinitur, Quaestionum Tractatus per annos distinguntur, concursus, seu oppositio ad Cathedras disponitur, & instruitur. Romae Typis Maynardi 1733. 8.

Tabulae Chronologicae in quibus sculptae sunt de Santi effigies, & gesta Sanctorum, & Beatorum Ordinis de quibus Officium aliquo modo celebratur: Pontificum, & Cardinalium, Ministrorum Generalium, & insignium Virorum Ordinis praefati, qui legationibus ad Sanctam sedem, aliosque Reges, et Principes functi sunt; sicuti etiam Doctorum, & Scriptorum magni nominis, Regum, & Principum, qui Seraphicae militiae sunt adscripti. Romae per Andream de Rossi; 1737. Tom. 1. fol.

Cathalogo das Obras M. S.

Opera Philosophica Critica Scholis Seraphicis accomodata. 2. Tom.

Theologia Speculativo – dogmatica juxta mentem Doctoris Mariano subtilis 3. Tom. Conservaõse na Bibliotheca do Convento de Araceli

Bullarium Romano-Seraphicum Notis historicis Criticis, & Chronologicis illusratum, in 12. Tomos distributum.

Acta Ordinis Minorum ubi Constitutiones, Statuta, et Decreta Capitulorum, et Congregationum Generalium utrique Familiae collecta reperiuntur.

Syllabus sive Bibliotheca maxima omnium Scriptorum, qui tribus S. Francisci Ordinibus nomen dederunt.

Estas tres grandes Obras pertencentes à gloria da Religiaõ Serafica tinha muito adiantado este Prelado principalmente o Bullario de que tinha composto 5. Volumes, porém como as suas varias incumbencias lhe impediaõ pòr o ultimo complemento as entregou a religiosos eruditos assistindolhe com os gastos necessarios para que se publiquem.

Instruçaõ historico politica dos Interesses dos Principes na Corte de Roma. Miscellanea de materias juridicas, Politicas, e Theologicas sobre negocios, e dependencias de Portugal na Curia fol. 2. Tom.

Le Negoziazioni del P. Evora nella Curia Romana non solo in serviggio di S. M. Portugueza ma d’altre Soverani, e Corti de Europa. fol. 3. Tom.

Instruçoens para diversos Conclaves. fol.

Estas quatro obras se conservaõ na Livraria que este Excellentissimo Prelado tem no Porto.

Directorium chori ád usum Ecclesiarum Ordinis Minorum et cantu Gregoriano illustratum. 4.

Christaõ instruido nos Mysterios da Fé, e da obrigaçaõ propria.

O Parocho practico, e advertido.

Confins do Sacerdocio, e do Imperio, e Concordia do Ius da Regalia com a liberdade da Igreia.

Sendo Comissario Geral lhe foy cometido pelo Capitulo geral celebrado em Milaõ no anno de 1729. a reforma do Breviario, e Missal Serafico, e satisfez a esta incumbencia compondo as liçoens do 2. Nocturno de Santa Margarida de Cortona, S. Jacome de Marca, S. Francisco Solano, S. Ioaõ de Capistrano, B. Iacinta Marescoti, B. Ioaõ do Prado, e B. Andre Conti.

 

[Bibliotheca Lusitana, vol. II]