D. MARTIM AFFONSO DE MELLO. Naceo em a Villa de Serpa da Provincia Transtagana, e na Igreja Matriz recebeo o bautismo a 23 de Abril de 1612. Foraõ seus Progenitores Francisco de Mello Senhor de Ficalho, e D. Catherina de Castro, filha de D. Rodrigo Manoel Comendador de S. Pedro de Gouvea, e de sua segunda mulher D. Filippa de Castro. Estudou Direito Pontificio em a Universidade de Coimbra, em cuja Faculdade recebeo as insignias doutoraes, e foy admittido a Collegial do Real Collegio de S. Paulo a 30 de Outubro de 1635. Sendo substituto de diversas Cadeiras dictou estas Postillas Non injusta 14 de Procuratoribus. Ad cap. de Constitutionibus. e ao Cap. fin. de Arbitris. Em premio da sua litteratura possuio varios lugares Ecclesiasticos, que se nobilitaraõ com a sua pessoa, como foraõ Conego Doutoral da Sé do Algarve, Provisor do Crato, Deputado do Santo Officio de Coimbra, Desembargador da Casa da Supplicaçaõ, e dos Aggravos, Deputado da Mesa da Consciencia, e da Bulla da Cruzada. Foy executor do Breve de Clemente X. sobre a nullidade do matrimonio delRey D. Affonso VI. com a Rainha Dona Maria Francisca Izabel de Saboya proferindo com outros Juizes sentença a 18 de Fevereiro de 1669. Naõ se effeituando na sua pessoa a nomeaçaõ do Bispado de Miranda obteve o Deado de Evora, até que foy provido em Bispo da Guarda, de que tomou posse a 26 de Novembro de 1672. Assistio nas Cortes convocadas em Lisboa no anno de 1674, para ser jurada sucessora do Reino a Princeza D. Izabel. Foy nomeado Secretario da Junta dos Prelados instituida contra as calumnias dos Sequazes da Sinagoga, com que se atreviaõ a desacreditar a incorrupta rectidaõ dos Ministros do Santo Officio, escrevendo nesta materia as doutissimas instruçoens que levaraõ a Roma Jeronymo Soares (depois Bispo de Viseu) e Gonçalo Borges Pinto, ambos Deputados da Inquisiçaõ. Restituido á sua Diecese celebrou Synodo, e no anno de 1681 por Provisaõ Real reformou o Collegio Real, onde fora Collegial. Cheyo mais de merecimentos que annos, pois naõ passavaõ de 72 falleceo piamente na Cidade da Guarda em o 1 de Agosto de 1684. Foy muito zeloso da pureza da Fé, por cuja causa tinha fatal aversaõ aos Christãos novos. Dispendia com maõ generosa, e coraçaõ compassivo grande numero de esmolas, chegando a tal excesso a sua caridade, que no anno chamado Caro repartio vinte mil cruzados aos pobres. Reedificou varios edificios sagrados, e ornou a sua Cathedral com preciosos paramentos. Delle fazem honorifica memoria o Doutor Manoel Pereira da Sylva Leal Cathal. dos Bispos da Guard. §. 40. e Dom Jozé Barbosa Mem. Hist. do Colleg. de S. Paul. p. 154. e no Archiet. Lusit. p. 36.
Quis sequitur Martinus erit cognomine Mello
Sãguine praeclarus spectatus Palladis arte.
Hunc fidei succendet amor, zelusque docebit
Pacificas armare manus in damna reorum
Indocili qui corde negant venisse supernum
Humanae Verbum velatum tegmine carnis.
Praesule quàm justo felix Aegitania! quantis
Pauperies inculta pii clamoribus alta
Largitas Pastoris opes ad sydera tollet!
In formam Pauli meliorem fingere Caetum
Curabit, mandante Petro, cui jura supremum
Imperium inviolata dabunt, at Principis alta
Perficiet solus, qui sit, mandata, sodalis.
Compoz
In Sextum Decretalium. fol. 2. Tom. Conservaõ-se M. S. em poder de seus herdeiros.
[Bibliotheca Lusitana, vol. III]