D. PEDRO DE MENEZES, Terceiro Marquez de Villa-Real, segundo Conde de Alcoutim, e Valença, quinto Capitaõ General da Cidade de Ceuta, que illustrou com o seu nacimento, teve por claros progenitores a D. Fernando de Menezes II. Marquez de Villa-Real, e I. Conde de Alcoutim, Capitaõ, e Governador de Ceuta, e Fronteiro mór do Algarve, e a D. Maria Freira, filha herdeira de Joaõ Freire de Andrade Senhor de Alcoutim, Apozentador mór, e de D. Leonor da Sylva filha de Pedro Gonçalves Malafaya Vedor da Fazenda delRey D. Joaõ I. O theatro das suas açoens militares foy a Praça de Ceuta para onde foy mandado no anno de 1512 por ElRey D. Manoel, e no espaço de sinco annos, que nella assistio naõ degenerou do valor intrepido de seu Pay, e Avô que na mesma Praça deixaraõ de seus nomes gloriosa memoria. Entre os Cavalheiros que fizeraõ mais plauzivel a funçaõ dos desposorios celebrados entre a Serenissima D. Izabel com o Cesar Austriaco, se distinguio naõ sómente pelo caracter da Pessoa, como pela pompa da comitiva. Unio com summa felicidade valentia do animo com discriçaõ do juizo, sendo igualmente estimavel pela espada, como pela penna. Da lingoa Latina foy exactissimo cultor compondo neste idioma em Prosa, e Verso com tanta elegancia que admirado o eruditissimo Cataldo Siculo das suas obras lhe fez lib. 1. Epistol. o seguinte elogio. Perlegi opusculum tuum, illustris Comes, ex quo qualis, quantusque sis facile judicare potui. Eras quidem antea notus mihi, & prespectus, nunc tamen, magis, magisque notus, & probatus es, maiora enim quàm que ipse de te jam diu pollicebar, ipso experimento praestitisti: non solum te nostratibus poetis praefero, sed veteribus illis comparo… sic Deus me amet eo fastigii in scribendo pervenisti, ut omne punctum tulisse mihi videaris; nil ad boni Poetae consummationem attinens tibi deesse video. Elegans quidem mea sententia grave, ac doctum carmen fundis, &c. Foy Senhor das Villas de Valença do Minho, Caminha, Valladares, Almeida, Alcoentre, Chaõ de Couce, Pouça-Flores, e Alcaide mór de Leiria. Casou no anno de 1519, com D. Brites de Lara sua prima com irmãa, filha unica de D. Affonso oitavo Condestavel de Portugal, e de Dona Joanna de Noronha, filha de D. Pedro de Menezes I. Marquez de Villa-Real, e de D. Brites, filha de D. Fernando primeiro do nome Duque de Bragança, de cujo esclarecido consorcio naceraõ D. Miguel de Menezes IV. Marquez de Villa-Real, Comendador de Villa-Franca, sexto Capitaõ General de Ceuta, o qual casando com D. Filippa de Lencastro, filha de D. Affonso de Lencastro Comendador mór de Christo, e de D. Jeronyma de Noronha, naõ teve sucessaõ: D. Manoel de Menezes V. Marquez, e II. Duque de Villa-Real IV. Conde de Alcoutim, o qual se despozou com D. Maria da Sylva Dama da Rainha Dona Catherina, filha de D. Alvaro Coutinho, Comendador, e Alcaide mór de Almourol, e de D. Brites da Sylva neta de D. Joaõ Coutinho II. Conde de Redondo, de quem teve tres filhos: D. Joanna de Lara, que casou com D. Joaõ de Lencastro I. Duque de Aveiro, Marquez de Torres-Novas, de quem teve descendencia: D. Barbara de Lara casada com D. Antonio de Ataide II. Conde da Castanheira: Dona Maria de Lara religiosa no Convento de S. Clara de Santarem, e D. Catherina, que morreo na primavera de seus annos. Compoz
Oratio coram Emmanuele Serenissimo Rege habita in Scholis Ulysbonae. Sahio na 2. Part. Orat. & Epistol Cataldi Siculi. Ulyssipone 1500. Começa. Persuasi mihi semper Optime, Maxime, optimorum, maximorumque omnium Rex. Acaba. Deum altissimum in terris saepissime experiamur. Consta de 16 paginas.
Epistola ad Valentinum Ferdinandum Moranum Typographum data 21 Februarii anno á partu Virginis 1500. Está na 1. Part. Epistol. Cataldi Siculi, e he a ultima onde seu Author D. Pedro de Menezes, diz ao Impressor. Mea, quae petis, imprimenda inculta nimis sunt adhuc, & rudia, nec tanto digna nomine, sed meorum loco pauca quaedam mitto, quae à Cataldo praeceptore superioribus annis impetravi.
O profundo enthusiasmo, que este Cavalhero tinha para a Poesia, a eloquente energia para a Oratoria, a suave destreza com que tocava os instrumentos, a summa agilidade no manejo dos Cavallos, jogo das Canas, e combate de touros se lem elegantemente descritos em expressoens metricas por Cataldo Siculo in 2. Somnio Visionum, as quaes trascrevo neste lugar em obsequio da curiosidade estudiosa.
Quid vetera evoluo? nostra hac aetate videmus
Quo nil in lato dignius orbe nitet.
Hic Alcotini Comes est, qui nomine Petrus
Corpore viventes pectore praestat avos:
Concilio, pietate, fide, vi moribus, arte
Doctrina, ingenio pollet Apollineo.
Divitiis, famulisque potens patris optimus haeres
Delectus cunctis, Regia progenies.
&3. Visionum. ad Regem Emmanuel.
Destinat huic operi Rex prudentissimus unu
Non aetate senem, moribus arte virum.
Non oneri tantùm poterat praeponere quemquam
Qui consummatum compossuisset opus.
Quaecumque eloquitur, quaecumque vel efficit idem
Digna Catone refert, digna Catone facit.
Qui nec adhuc juvenis bis denos attigit annos
Excellens priscos exuperavit Avos.
Et Comes est & avi Petri jam nomen adeptus
Vere Romanus creditur eloquio.
Audire ante omnes placidis Rex auribus ardet
Orantem Comitem nomine percelebrem.
Fernandus non aure pater, sed mente coruscat
Laetitiae vultu parvula signa dabit.
Hic vere est sapiens vere speciosus Apollo
Vertice qui stellas tangit, & Empyrium.
Qui neque Atlantiades, qui nec Latonia proles
Vulgatus specie certet & eloquio.
Seu plectro, aut digitis tacitus praecurrit eburno
Sive libens resonam voce sequente Chelim.
Organa, seu duplici psalteria stridula palo
Dulcia, seu gemina nablia pulsa manu.
Arrepti ad resonos tactus, vocesque canoras
Obliti rerum faemina, mas que ruunt.
Cum sociis choream, aut solus pro tempore saltet
Miratur spectans Orphea turba novum.
Threicii vatis manes Acheronte relicto
Auditum hunc vatem saepe venire putem.
Proponit quoties Rex caniludia turmis,
Quae mauri ad pugnã sunt simulachra feri.
Insertus Clypeum leva canam ocyus hastam
Vibrandam dextra tela pusilla capit.
Cani ludentum nemo hoc audacior exit.
Nullus in adversum fortius instat eques.
Dumque fugã simulat simulate lenius hostem
Percutit, emanat hostis ab ore cruor.
Quid memorem cursum taurorum, quid ve recursum?
Sic festam stragem dicere vulgo solent.
Non viridi cana, fulgenti sed ense coruscus
Tendit, & à validà lancea ducta manu.
Obstupeant alli censoris gesta Catonis
Obstupeant veterum grandia facta virùm.
Rursus, & Arpinae mirentur flumina linguae
Et si quid mayus Attica terra tulit.
Ipse Alcoutini Comitis meliora fatebor
Et miranda magis facta, canenda magis.
A este encomio poetico, corresponde com outro Portuguez o Desembargador Antonio Ferreira Poem. Lusit. em dous Sonetos, que lhe dedica que saõ 19 e 20, dos quaes começa o primeiro
Clarissimo Marquez em cujo sprito
Novo lume da gloria resplandece
Se á viva chama, que ja em ti parece
Igual fosse meu verso, e meu escrito.
Tu serias Senhor cantado, e dito
Grande entre aquelles a que Apollo tece Gloriosa Coroa, e a que oferece De
seus nomes a fama hu alto grito, &c.
Principia o segundo Soneto
Eu vejo arder teu peito em nova gloria
Clarissimo D. Pedro mal contente
De naõ largar já as pennas altamente
Onde te chama a tua clara historia
Por ti florecerá a alta memoria
De teus grandes Avós, e o rayo ardente
Que em ti se esconde, nova 1uz á gente
Trará na paz, na guerra, e na vitoria, &c.
Joan. Soar. de Brito Theatr. Lusit. Litter. lit. P. n. 45. Fuit acutissimus, & ingeniosissimus. Mariz Dial. da Hist. Dial. 5. cap. 3. D. Antonio Caetano de Sousa Hist. Gen. da Cas. Real Portug. Tom. 3. p. 514 e Tom. 5. p. 203. Leitaõ Notic. Chron. da Univ. de Coimb. p. 467. §. 1001. e 1002. No Cancioneiro de Garcia de Resende a fol. 147. e 150. vers. estaõ versos seus.
[Bibliotheca Lusitana, vol. III]